Tận dụng chất đất phù sa màu mỡ và nguồn nước tưới trong mát của sông Kinh Thầy, người dân xã Hồng Phong đã thâm canh trồng cây sắn dây từ hơn 10 năm nay

Bột sắn dây thành phẩm

Bột sắn dây là một thức uống rất tốt trong mùa hè

Bột sắn dây Hồng Phong, Đông Triều rất thơm ngon, trắng, mịn bởi những củ sắn dây được người dân trồng ven bờ sông Kinh Thầy. Tận dụng chất đất phù sa màu mỡ và nguồn nước tưới trong mát của sông Kinh Thầy, người dân xã Hồng Phong đã thâm canh trồng cây sắn dây từ hơn 10 năm nay. 5 năm trở lại đây cả xã luôn duy trì khoảng 20 ha, tập trung chủ yếu ở các thôn Bến Triều, Đông Tân, Triều Khê và Bình Lục Hạ. 

Đến thôn Bến Triều, xã Hồng Phong, thị xã Đông Triều vào mùa làm bột sắn dây bạn sẽ cảm nhận được không khí tất bật ở đây. Cả thôn có đến hơn 20 hộ trồng và chế biến bột sắn dây. Vì thế, từ sáng đến tối, cả thôn tràn ngập âm thanh máy nghiền sắn và thoang thoảng mùi sắn dây thơm mát. 

Tranh thủ buổi tối, vợ chồng chị Bùi Thị Hiên, thôn  Bến Triều, xã Hồng Phong lại giúp bố đóng gói mẻ bột sắn dây vừa sấy khô. Mặc dù còn trẻ và đang làm giáo viên nhưng chị Hiên rất thành thạo trong mọi công đoạn chế biến bột sắn dây bởi ngay từ nhỏ chị đã tham gia làm bột sắn dây cùng bố mẹ, với chị đây là công việc "cha truyền con nối ". Để làm được bột sắn dây ngon thì hai yếu tố rất quan trọng quyết định đến chất lượng sản phẩm chính là củ sắn để làm bột phải ngon và nước để lọc bột sắn phải sạch. Với kinh nghiệm hơn chục năm làm bột sắn, chị Hiên chia sẻ: Củ sắn làm bột phải chọn củ to và nạc, tước bỏ hết xơ, cạo phần bẩn và rửa sạch củ, để khô ráo vỏ. Sau đó, dùng dao chặt củ sắn ra thành nhiều khúc nhỏ để quá trình xay được dễ dàng hơn. Nước lọc sắn phải dùng nước máy hoặc nước mưa, nếu nguồn nước không sạch thì sẽ mất nhiều thời gian lọc và bột sẽ bị màu vàng, không được trắng tinh. Sau khi chọn được hai nguyên liệu trên thì người chế biến thực hiện từng công đoạn làm bột. Đầu tiên, cho sắn vào máy xay để xay sắn thành bột thật nhỏ, thật nhuyễn, sau đó cho nước vào trộn đều lên, rồi lấy túi vải, túi lưới để lọc bỏ bã tạo thành nước bột lọc thô (bã có thể dùng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm). Từ nước bột lọc thô, trải qua nhiều giai đoạn lọc với số lớp vải lọc tăng dần lên, ta sẽ thu được nước bột lọc tinh. Nước bột lúc này màu trắng đục, còn chứa nhiều nhựa sắn, phải ngâm và lọc đi lọc lại nhiều lần để phần bột lắng xuống dưới đáy. Mỗi ngày thay nước từ một tới hai lần. Đến khi nào thấy sắn trắng và đọng xuống dưới có màu trắng tinh như bột mỳ thì sẽ ra bột bằng phên. Dưới phên nên lót tờ giấy trắng A4 để đảm bảo vệ sinh. Sau đó sẽ sấy trong vòng 1 ngày 1 đêm. Muốn sắn dây ngon, nguyên miếng, không vỡ vụn, không bị ẩm mốc, bảo quản lâu thì phải sấy khô. Để làm được một mẻ bột sắn dây, các hộ gia đình ở đây phải mất nhiều thời gian, công đoạn. Sau khi thu hoạch củ sắn dây, ngoài bán củ tươi cho thương lái, phần lớn bà con nông dân lấy củ để làm bột. Khoảng thời gian làm bột sắn dây thích hợp nhất là từ tháng 12 đến hết tháng 2 âm lịch hàng năm. Từ tháng 3 âm lịch trở đi trời nắng nóng sẽ khiến nước bột bị chua nên không làm được bột. Trung bình 5kg củ sắn dây tươi sẽ làm được 1kg bột. Giá bán buôn bột sắn dây dao động hiện nay là 80.000- 100.000 đ/kg và bán lẻ là 100.000- 120.000 đ/kg. Lấy công làm lãi nên một tấn bột sắn dây sau khi trừ chi phí, các hộ gia đình ở đây cũng thu lãi 60 triệu đồng.

Chị Hiên cũng chia sẻ về cách nhận biết bột sắn dây nguyên chất và bột sắn dây bị pha đó là: Bột sắn dây Đông Triều nguyên chất có màu trắng tinh khiết, hương thơm tự nhiên, hạt to, khô, sắc cạnh, tan nhanh trong nước và không bị lắng cặn. Bột khi pha với nước sôi tạo thành hỗn hợp đặc sánh, trong, không bị gợn, có mùi rất thơm, uống cảm giác được vị mát lạnh. Còn bột bị pha khi uống sẽ có vị chua chua.

Bột sắn dây có rất nhiều công dụng, trong đó làm thức uống bổ dưỡng thanh nhiệt, chữa được nhiều bệnh như rối loạn tiêu hóa, phong thấp nhức đầu, phòng ngừa mụn nhọt, rôm sẩy, giảm các chứng co thắt ruột, đồng thời hỗ trợ chống oxy hóa cơ thể, cải thiện hệ tiêu hóa con người. Đặc biệt, đối với phụ nữ có tác dụng làm đẹp. Những ngày hè nóng nực, oi bức mà có được cốc sắn dây mát lạnh giải khát thì rất tuyệt vời. Nhiều người có thói quen pha bột sắn dây với nước, vắt thêm 1-2 giọt chanh uống vào mỗi sáng rất có tác dụng cho sức khỏe, da dẻ đẹp, hồng hào, không mụn nhọt. Ngoài ra, sắn dây còn là nguyên liệu không thể thiếu trong một số món chè, làm tăng độ dẻo và hương vị, khiến người ăn thêm mê mẩn...

Hiện nay, trên địa bàn xã Hồng Phong, thị xã Đông Triều ngoài các hộ gia đình sấy bột sắn dây thủ công cũng đã có một số cơ sở chế biến và sấy bột sắn dây ướt bằng máy, bước đầu xây dựng thương hiệu bột sắn dây Đông Triều, mang lại giá trị cao về kinh tế cho nông dân./.